Invoering

DeDe lamp van Woodis een niet-invasief en goedkoop diagnostisch apparaat dat ultraviolet A (UVA)-licht uitzendt met een golflengte van ongeveer 365 nm, wat realtime evaluatie van diverse dermatosen mogelijk maakt. Het apparaat werd voor het eerst geïntroduceerd door natuurkundige Robert Wood in 1903 en blijft relevant in de dermatologische diagnostiek, ondanks een afname in routinematig gebruik. Historisch gezien erkend om zijn waarde bij pigment- en schimmelaandoeningen, onderstreept recente literatuur de bredere rol ervan bij inflammatoire, infectieuze en neoplastische huidaandoeningen. Dit artikel geeft een systematisch overzicht van het huidige bewijsmateriaal over de klinische relevantie van de Wood-lamp in deze domeinen.

Principes en apparaatspecificaties

De lampen van Classic Wood maken gebruik van een kwikdamplamp en een filter van bariumsilicaat gedoteerd met nikkeloxide. Deze lampen zenden voornamelijk UV-licht uit in het bereik van 320-400 nm, met een optimale lichtopbrengst bij 365 nm. Moderne draagbare WL's kunnen vergrootglazen bevatten en zenden voornamelijk UVA uit met pieken tussen 365 en 395 nm. LED-varianten zijn, hoewel ze geen vergroting bieden, effectief voor fluorescentiegebaseerde detectie. Recente dermatoscopieapparaten beschikken over UV-mogelijkheden van 365 nm, waardoor dermatologen diagnostische fluorescentiepatronen nauwkeuriger kunnen visualiseren.

Veiligheidsoverwegingen

Chronische blootstelling aan uv-A door lenslenzen kan bijdragen aan lensveroudering of cataractvorming, hoewel oogheelkundige consensus wijst op een minimaal risico bij routinematig gebruik. Kinderen hebben echter kristallens met minder uv-filtering, waardoor gebruik bij kinderen gevoeliger is en oogbescherming noodzakelijk is.

Aanbevolen werkwijzen omvatten:

• Het afnemen van examens in een donkere omgeving

• Kwikdamplampen laten opwarmen (~60 seconden) vóór diagnostisch gebruik (niet vereist voor LED's)

• Houd een werkafstand aan van 10–12 cm (of 30–40 cm voor LED's)

• Vermijd voorafgaande reiniging van vermoedelijk geïnfecteerde gebieden om de fluorofoorconcentratie te behouden

• Het verwijderen van plaatselijke middelen (bijvoorbeeld zonnebrandcrème, make-up) vóór de beoordeling van de pigmentstoornis

• Erkennen dat bepaalde materialen (bijvoorbeeld zalven, pluisjes, stiftinkt) kunnen fluoresceren en vals-positieve resultaten kunnen opleveren

Diagnostische rol bij inflammatoire en auto-immuun dermatosen

Fluorescentie treedt op wanneer UV-fotonen huidgebonden fluoroforen activeren, die vervolgens energie vrijgeven in het zichtbare lichtspectrum. Dermale fluorescentie is voornamelijk het gevolg van vernet collageen en enzymen zoals pepsine en collagenase, wat een blauwwitte luminescentie produceert. Omdat melanine UV-straling absorbeert, vertonen gebieden met hyper- of hypopigmentatie een veranderde fluorescentie-intensiteit, wat het contrast versterkt.

De lamp van Wood helpt ook bij het detecteren van fluorescerende bijproducten van microbieel metabolisme (bijv. porfyrines) of exogene stoffen. Tabel 1 schetst de belangrijkste klinische toepassingen voor alle dermatologische subtypes.

Tabel 1. Dermatologische aandoeningen die kunnen worden vastgesteld via het Wood's Lamp-onderzoek

Porokeratose

Woods lamp toont een opvallend fluorescentiepatroon in de vorm van een 'ketting': witte randen met donkere centrale plaques. De fluorescerende rand correspondeert met de cornoidlamellen – deze presentatie is diagnostisch waardevol, hoewel van voorbijgaande aard.

Morphea en haarfollikelstoornissen

Bij folliculaire varianten van porokeratose markeert WL folliculaire keratinepluggen als puntige witte signalen. Bij vroege of subklinische morfea kan WL donkere, scherp begrensde plekken onthullen die niet zichtbaar zijn onder omgevingslicht, wat vroege therapeutische interventie en longitudinale monitoring bevordert.

Toepassingen bij pigmentstoornissen

WL excelleert in het evalueren van melanocytgerelateerde afwijkingen. Bij vitiligo maakt het gebrek aan melanine diepere weefselfluorescentie mogelijk, wat resulteert in een scherp gedefinieerde blauwwitte gloed. WL is ook in staat om vroege of subklinische gedepigmenteerde maculae te detecteren en de behandelrespons te kwantificeren. Onder UV365-dermoscopie vertoont 40% van de laesies een uniforme fluorescentie rond de haarzakjes.

Bij tubereuze sclerose worden kleine hypogepigmenteerde maculae (‘confetti-laesies’) prominenter onder WL, waardoor ze de visuele detectie van de klassieke ‘essenblad’-maculae vaak overtreffen.

Melasma

WL helpt bij het beoordelen van de melaninedistributiediepte:

• Epidermaal: Het contrast wordt verhoogd onder WL

• Dermaal: Geen contrastverbetering waargenomen
  De histopathologische correlatie blijft wisselend. Sommige rapporten bevestigen de diagnostische waarde van WL, terwijl andere het vermogen ervan om nauwkeurig onderscheid te maken tussen dermale en epidermale melanine betwisten.

• 

• Progressieve maculaire hypomelanose is een pigmentstoornis die wordt veroorzaakt doorCutibacterium acnes, een grampositieve bacterie die zich in haarzakjes bevindt en coproporfyrine III produceert. Bij onderzoek met de Wood-lamp worden de gehypopigmenteerde gebieden duidelijker zichtbaar, met rode fluorescentie in de haarzakjes in de aangetaste gebieden (figuur 3A en B). Dit diagnostische kenmerk helpt bij het onderscheiden van de aandoening van andere aandoeningen, zoals tinea versicolor (geelgroene fluorescentie), pityriasis alba (niet-fluorescerend vanwege onregelmatige parakeratose), postinflammatoire hypopigmentatie en idiopathische guttata hypomelanose (blauwwitte fluorescentie die wijst op dermale aantasting).

Figuur 3.
(A) Progressieve maculaire hypomelanose.
(B) Bij onderzoek met de Wood-lamp wordt rode folliculaire fluorescentie waargenomen in hypopigmentatiegebieden (duidelijker voor het blote oog dan afgebeeld op de afbeelding).
(C) Klinisch subtiele tinea versicolor.
(D) Gele fluorescentie bij onderzoek met de Wood-lamp.

Progressieve maculaire hypomelanose (PMH)

Veroorzaakt doorPropionibacterium acnesPMH presenteert zich met rode folliculaire fluorescentie als gevolg van accumulatie van coproporfyrine III. WL onderscheidt PMH van tinea versicolor (geelgroene gloed), pityriasis alba (geen fluorescentie) en idiopathische guttata hypomelanose (blauwwitte vlekken), wat de diagnostische specificiteit verbetert.

Rol in infectieuze dermatologie

Erythrasma

Een kenmerk vanCorynebacterium minutissimumErythrasma vertoont een opvallende koraalrode fluorescentie door de productie van porfyrine. Dit patroon helpt het te onderscheiden van niet-fluorescerende intertrigineuze dermatosen zoals inverse psoriasis of candidiasis.

Dermatofytinfecties

WL helpt bij het identificeren van specifieke schimmelinfecties:

• Tinea versicolor (Malassezia): Geelgroene fluorescentie

• Tinea-capitis (Microsporum spp.): Blauwgroene tint

• Ringworm (Trichophyton schoenleinii): Lichtblauw signaal

• Trichomycose axillaris: Wit-gele luminescentie

• MeestTrichophytonsoorten doennietfluoresceren

Figuur 4.
(A) Erythrasma in de liesstreek.
(B) Koraalrode fluorescentie waargenomen bij onderzoek met de Wood-lamp.
(C) Erythrasma tussen de tenen van de linkervoet, dat koraalrode fluorescentie vertoont onder de lamp van Wood.

Pseudomonale infecties

Pseudomonas aeruginosaGeeft fluoresceïne af, dat zichtbaar is als een felgroene gloed onder UV-licht. WL is effectief bij het identificeren van wondinfecties en het groenenagelsyndroom, wat een snelle antimicrobiële behandeling mogelijk maakt.

Figuur 5.
(A) Groen nagelsyndroom veroorzaakt doorPseudomonas aeruginosa.
(B) Schurft graaft zich in onder de lamp van Wood (aangegeven met de witte pijl).
(C) Dermoscopisch beeld van een schurftgang (aangegeven met de witte pijl).

Gebruik bij parasitaire dermatosen

Schurft

WL-onderzoek verlicht mijtengangen als blauwachtig witte lineaire sporen, waarbij het lichaam van de mijt zelf soms wit of groen oplicht. UV365-dermoscopie verbetert de zichtbaarheid van de mijt verder, wat de diagnose bij atypische gevallen ondersteunt.

Toepassing in cutane oncologie en chirurgie

Lentigo Maligne

Het afbakenen van LM-marges is een uitdaging vanwege de subklinische uitbreiding. Hoewel de huidige richtlijnen chirurgische marges van 5-10 mm aanbevelen, gaf een groot cohortonderzoek aan dat 15 mm mogelijk nodig is voor een volledige excisie van 97%.

Figuur 6.
(A) Maligne lentigineuze naevus op de rechteroorlel, met slecht gedefinieerde klinische randen.
(B) Verbeterde afbakening van de marge onder de Woods-lamp, waardoor nauwkeurige grensidentificatie mogelijk is tijdens de eerste fase van Mohs-micrografische chirurgie. De zwarte pijl geeft de locatie van een eerdere biopsie aan, die duidelijk zichtbaar is onder de Woods-lamp.

Figuur 7.
(A) Basaalcelcarcinoom met onduidelijke randen in de linker neusplooi.
(B) Preoperatieve margeafbakening met behulp van de Wood-lamp.
(C) Postoperatief litteken na verwijdering van melanoom op de rechter onderarm, met klinisch niet zichtbare uitbreiding vóór de geplande re-excisie.
(D) De lamp van Wood benadrukt duidelijk het litteken (aangegeven door de zwarte pijl).

De Woods-lamp accentueert melaninerijke tumorranden tegen de omringende fluorescerende normale huid. Preoperatief gebruik ervan bij Mohs-chirurgie verbetert de grensbeoordeling en kan recidief verminderen. Een prospectieve studie toonde aan dat WL-geleide margin mapping in 88% van de gevallen overeenkwam met de uiteindelijke histologische randen wanneer een buffer van 5 mm werd toegevoegd voorbij de klinisch zichtbare grens.